10 tips voor een beter HBO-ICT stageverslag

Hoe schrijf je een goed HBO-ICT stageverslag of afstudeerverslag? Hoe zorg je ervoor dat jouw scriptie de examinatoren overtuigt als je niet zo goed bent in schrijven? Wat moet je doen om je thesis op het niveau te krijgen dat nodig is om af te studeren? Ik zie steeds dezelfde fouten gemaakt worden. Hier zijn 10 tips die je kunt toepassen om jouw HBO afstudeerscriptie te verbeteren.

Ik heb heel wat HBO- en masterscripties gelezen. Ik treed op als examinator en stagebegeleider voor de Haagse Hogeschool ICT opleiding. Namens de Hogeschool Rotterdam ben ik gecommitteerde en ik ben auditor geweest bij NCOI, Hanzehogeschool Groningen en Hogeschool Amsterdam. En niet te vergeten heb ik zelf ook ooit een verslag moeten schrijven. Eerst voor de Haagse Hogeschool en later voor de Universiteit Leiden. Beiden afgerond met mooie cijfers. Ik weet dus wel iets van scripties.

Helaas zie ik regelmatig dat studenten die een uitstekende stage lopen, het bijna nog verprutsen omdat ze een slecht verslag afleveren. Inhoudelijk is alles in orde, maar het komt zo slecht op papier dat de beoordelende docenten er geen raad mee weten. Doe jezelf dat niet aan!

Niet iedereen heeft talent voor het schrijven van lange stukken tekst. Het lijkt heel moeilijk en onduidelijk. Maar gelukkig kun je het met een paar basisregels jezelf al een stuk makkelijker maken.

Hier komen 10 tips die je kunt toepassen voor een geweldige scriptie.

Tip 1: bekijk de HBO kennisbank

Plagiaat mag natuurlijk niet. Maar inspiratie halen uit andermans werk wel! Lees daarom andere scripties, die vind je op de HBO kennisbank. Vooral die een goed cijfer hebben gekregen. Want die hebben het goed gedaan. Je kunt selecteren op onderwerp, school en niveau. Een absolute goudmijn voor wie zich afvraagt wat er nou precies van hem of haar wordt verwacht.

Tip 2: schrijf in de actieve vorm

Ik kom heel vaak scripties tegen, waarin bijvoorbeeld iets als het volgende staat:
“er is een onderzoek gedaan, waarbij gekeken is naar X, Y en Z. Daarna is een prioriteitenlijst gemaakt. Wij hebben een systeem gemaakt op basis van die prioriteiten.”

Wat hier mis mee is? Het is niet duidelijk wie iets gedaan heeft. Studenten denken vaak dat het serieuzer en formeler is om niet de ‘ik’-vorm te gebruiken. Maar dat is onzin. Het maakt het verslag voor de beoordelende docenten lastiger leesbaar, omdat zij niet weten wie verantwoordelijk is geweest voor iets. De bovenstaande zinnen moet je dus bijvoorbeeld als volgt herschrijven:
“ik heb een onderzoek gedaan, waarbij ik gekeken heb naar X, Y en Z. Daarna heb ik samen met de opdrachtgever een prioriteitenlijst gemaakt. Ik heb een systeem gemaakt op basis van die prioriteiten, waarbij ik hulp kreeg van collega’s als ik er niet uitkwam.”

Merk je het verschil? Je kunt dan precies nalezen wie iets heeft gedaan. Waardoor jouw werk ook meer waardering krijgt!

Tip 3: beargumenteer je keuzes

Als je een keuze maakt, wordt er van je verwacht als IT-professional dat je aangeeft waarom je die keuze hebt gemaakt. Waren er nog alternatieven? Waarom heb je die wel/niet gebruikt? Zelfs als de opdrachtgever je iets oplegt, kun je die verplichte keuze nog tegen het licht houden in je verslag. Bijvoorbeeld: “de opdrachtgever wilde dat ik .NET MVC zou gebruiken, maar als ik zelf had mogen kiezen, was ik voor .NET Core API gegaan in combinatie met een front-end in ReactJS, want…”

Je hoeft niet alle keuzes zo uitgebreid te beargumenteren, maar bekijk het door de bril van een IT-professional. Welke keuzes zijn van belang geweest voor het project? Meestal begint het al met projectmanagementmethode. Leuk dat je scrum gebruikt. Maar zijn er ook alternatieven? Zijn die beter of slechter dan scrum?

Tip 4: leg uit, maar overdrijf het niet

Als je een bepaalde methode of techniek gebruikt kun je uitleggen hoe die werkt. Dat is prettige inhoud voor je verslag. Maar overdrijf het niet. De lezers zijn bekend met IT-principes. Het zijn immers IT docenten. Ik heb een keer een uitleg over solderen gezien. Niet nodig. Een verklaring hoe MVC werkt of waarom unit tests handig zijn, zou daarentegen in sommige gevallen weer niet misstaan. Maar houd het dan kort.

Tip 5: gebruik visuele elementen

In veel IT stageprojecten is er weinig visueels te beleven. Als je een proof of concept hebt gemaakt van een nieuwe REST-API, dan is daar weinig spannends aan te zien. Toch kun je best wat screenshots opnemen. Zoals codevoorbeelden. Of een screenshot van Postman die een bepaalde response heeft verwerkt. Screenshots zijn altijd mooi, als die er zijn. Gebruik logo’s van technologie die je hebt gebruikt. Wees creatief. Niemand vind het leuk om alleen kilometers tekst door te ploegen. Wat visuele elementen die de alinea’s onderbreken maken het fijner lezen en geven bovendien een hoop context.

Tip 6: vergeet je plan van aanpak niet

Een goed verslag begint met een plan van aanpak. Hierin moet je aangeven wat je gaat doen, hoe je dat wil gaan doen, wat de risico’s zijn en wat de planning is. Een planning leest altijd fijn in een schema. Van risico’s moet je niet alleen aangeven wat die zijn, maar ook hoe je die op zou lossen als je ze tegenkomt. Het is niet erg als de planning uiteindelijk niet uitkomt. Of als er toch nieuwe risico’s zich voor hebben gedaan. Het plan van aanpak geeft het vertrouwen dat je planmatig te werk bent gegaan en dat je er alles aan hebt gedaan om de opdracht te ‘scopen’ zodat deze binnen de stageperiode af kan komen.

Tip 7: besteed genoeg tijd aan je verslag!

Ik zie heel vaak dat studenten te weinig tijd aan hun stageverslag spenderen. Soms hebben ze wel veel tijd gereserveerd ervoor, zoals één dag per week. Dat zou meer dan genoeg moeten zijn. Maar omdat ze het niet leuk vinden gebruiken ze die tijd als vrije tijd. Ik vind dit dan ook onzin. Het is niet effectief om een hele dag aan je stageverslag te zitten. Je kunt beter tussen je opdracht door af en toe een hoofdstuk schrijven of bijschaven. Reserveer wel minstens twee weken aan het einde, als je je tussentijds assessment hebt gehad, om het nog bij te werken en de laatse puntjes op de i te zetten.

Tip 8: denk aan je spelling en presentatie!

Officieel kun je niet zakken als je taalfouten maakt. En niet iedereen is een begaafd schrijver. Maar taalfouten maken dat je verslag er minder professioneel uitziet. “Dan zal de rest ook wel minder goed zijn” is wat dan al snel wordt gedacht. Het is vaak een kleine moeite om iemand te vinden die het verslag nog even doorneemt vlak voordat je het inlevert en controleert op de meest stuitende fouten. Dus schakel die tante lerares Nederlands in, of desnoods je moeder. Maar zorg ervoor dat je er alles aan gedaan hebt zo min mogelijk taalfouten te maken. Het komt je cijfer zeker ten goede!

Zorg er ook voor dat je verslag netjes wordt uitgeprint en ingebonden. Met een mooi voorblad. Als je het zelf serieus neemt, zullen anderen dat ook doen. Een voddig mapje met een slordig printje zal niet zo snel een goed cijfer krijgen als een stralend boekje in harde kaft dat er veel professioneler en verzorgder uitziet. Het gaat uiteindelijk om de inhoud, maar die inhoud moet ook goed gepresenteerd worden!

Tip 9: gebruik of benoem standaard technieken

Het helpt als je iets gaat doen om te kijken in de wereld wat er beschikbaar is. Ga bijvoorbeeld niet je eigen projectmanagementmethode verzinnen, als er scrum bestaat. Verzin geen eigen model als je UML kunt toepassen. Schrijf geen eigen PHP framework als je Laravel tot je beschikking hebt, enzovoort. De stageopdracht behelst meestal iets anders. Een website, app of API die gebouwd moet worden, of een onderzoek dat gedaan moet worden. Focus je daarop. Dat spaart tijd en je laat bovendien zien wat je allemaal hebt geleerd op de opleiding.

Tip 10: zorg voor voldoende inhoud

Een stage- of afstudeerverslag moet toch echt wel 40-60 pagina’s zijn. Exclusief de bijlagen. Doe er ook al je bijlagen bij. Desnoods als apart boekje. Je mag inhoud uit de bijlagen in je verslag terug laten komen. Dus heb je bijvoorbeeld een prioriteiten lijst met MoSCoW, laat dan de belangrijkste requirements terugkomen in het verslag en verwijs naar het requirementsanalyserapport in de bijlagen.

Conclusie

De afgelopen periode heb ik weer heel wat studenten in hun stages of naar hun afstuderen mogen begeleiden. Daar zaten een aantal hele bijzondere tussen. Eéntje heeft een 10 gehaald, een ander een 9. Weer twee anderen haalde een 8 terwijl ze nooit hadden gedacht daartoe in staat te zijn. Soms is een 6 het hoogst haalbare, maar ook dan is het feest want het diploma is een feit.

Het schrijven van een verslag zal voor sommigen lastig blijven. Zeker in de IT kan het zijn dat hier je kracht niet ligt. Maar neem het serieus, neem er de tijd voor en gebruik de tips die ik je heb gegeven. Dan moet het zeker goed komen.